Mirar para outro lado (I)
O ollo da vaca non mira só para un lado, aínda que, ata o de agora, o parecese.
Non sei a conto de que, coido que duns ensaios de Barthes que estaba lendo onte, veume á cabeza unha frase que, hai moitos anos, lle escoitei a unha poeta. Dicía que a escrita doe.
Eu nunca escribín por "necesidade". Hai xente á que lle pasa, que escriben por impulso. Eu non. A escrita foi sempre para min un proceso intelectual e non emocional. Por iso, aínda que entendía a afirmación ("a escrita doe"), considerábaa allea.
Pero cando lembrei, despois de moitos anos, a tal afirmación, ocorréuseme unha outra lectura posíbel. Vexamos.
Antes de sentar a escribir eu doulle moitas voltas na cabeza ás cousas. Dalgún xeito fago unha construción do texto. E, no momento de lanzarme á escrita, ese primeiro resultado (virtual) a maiores de conter completamente o sentido do texto, ten sonoridades, ritmos, cores, mesmo recende, pódese apalpar e descubrir as súas rugosidades, asperezas ou tersuras.
De que está construído o pensamento?
A linguaxe pode expresar calquera concepto?
Da primeira pregunta non teño resposta. A resposta da segunda é "Non". Todo conxunto de códigos ten limitacións, mesmo distintas linguas teñen limitacións diferentes porque son producto de construcións sociais diferentes.
O proceso da escrita é doloroso, porque implica asumir que a linguaxe é incapaz de traducir toda esa construción do pensamento.
O texto real acaba sendo simplemente un reflexo difuso daquela construción virtual. Alí está a dor do poeta.
Tal vez a beleza do texto literario (e a do cadro, ou a dunha melodía) estea na súa capacidade de construír no receptor sistemas complexos a partir deses elementos limitados. Independentemente de que eses sistemas complexos difiran da construción virtual que os antecederon.
Existe beleza na tentativa da obra literaria, na intención?
Pódese considerar unha construción artística que traduza completamente a construción do pensamento?
Intúo que, se conseguísemos acadar un modo de comunicación complexo e completo, unha linguaxe sen interferencias culturais, sociais ou conxunturais, o resultado estaría máis aló de calquera consideración estética (non poderíamos dicir del que é ou non é "bonito").
Esta primeira ollada da vaca cara a outro sitio está aínda pouco mastigada. Gustaríame seguir rumiando. Deixo aquí estes primeiros trazos non coa intención de abrir unha liña de debate pero si agradecendo a quen pase por esta leira calquera suxestión de lecturas que poidan axudarme neste camiño que emprendo.
Non sei a conto de que, coido que duns ensaios de Barthes que estaba lendo onte, veume á cabeza unha frase que, hai moitos anos, lle escoitei a unha poeta. Dicía que a escrita doe.
Eu nunca escribín por "necesidade". Hai xente á que lle pasa, que escriben por impulso. Eu non. A escrita foi sempre para min un proceso intelectual e non emocional. Por iso, aínda que entendía a afirmación ("a escrita doe"), considerábaa allea.
Pero cando lembrei, despois de moitos anos, a tal afirmación, ocorréuseme unha outra lectura posíbel. Vexamos.
Antes de sentar a escribir eu doulle moitas voltas na cabeza ás cousas. Dalgún xeito fago unha construción do texto. E, no momento de lanzarme á escrita, ese primeiro resultado (virtual) a maiores de conter completamente o sentido do texto, ten sonoridades, ritmos, cores, mesmo recende, pódese apalpar e descubrir as súas rugosidades, asperezas ou tersuras.
De que está construído o pensamento?
A linguaxe pode expresar calquera concepto?
Da primeira pregunta non teño resposta. A resposta da segunda é "Non". Todo conxunto de códigos ten limitacións, mesmo distintas linguas teñen limitacións diferentes porque son producto de construcións sociais diferentes.
O proceso da escrita é doloroso, porque implica asumir que a linguaxe é incapaz de traducir toda esa construción do pensamento.
O texto real acaba sendo simplemente un reflexo difuso daquela construción virtual. Alí está a dor do poeta.
Tal vez a beleza do texto literario (e a do cadro, ou a dunha melodía) estea na súa capacidade de construír no receptor sistemas complexos a partir deses elementos limitados. Independentemente de que eses sistemas complexos difiran da construción virtual que os antecederon.
Existe beleza na tentativa da obra literaria, na intención?
Pódese considerar unha construción artística que traduza completamente a construción do pensamento?
Intúo que, se conseguísemos acadar un modo de comunicación complexo e completo, unha linguaxe sen interferencias culturais, sociais ou conxunturais, o resultado estaría máis aló de calquera consideración estética (non poderíamos dicir del que é ou non é "bonito").
Esta primeira ollada da vaca cara a outro sitio está aínda pouco mastigada. Gustaríame seguir rumiando. Deixo aquí estes primeiros trazos non coa intención de abrir unha liña de debate pero si agradecendo a quen pase por esta leira calquera suxestión de lecturas que poidan axudarme neste camiño que emprendo.
Viuno así edu - 08:49
6 Comentarios:
O resto do-as vaqueiro-as agradecmos este novo rumbo aberto, e o feito de coñecermos un pouquiño máis, porque polo menos agora sabemos xa que o ollo da vaca que o escruta todo vén sendo masculino.
De seres muller xa terías ben rumiado que a linguaxe é unha trampa na que estamos metido-as toda-os pero sobre todo TODAS, porque é unha construcción básicamente masculina que as mulleres foron tentando amoldar ao seu xeito de expresárense ben en galego como en calquera outra lingua.
A linguaxe está cargada ideolóxicamente xa antes de que calquera persoa concreta co seu ideario particular a tome coma ferramenta de uso para a súa exposición.
E parafraseando Wittgenstein: "Os límites da miña linguaxe son os límites do meu coñecemento" Non hai pensamentos se non están construidos lingüísticamente. É dicir, podemos intuir, sentir, percibir emocións, preconceptos, sentimentos, vaguedades indeterminadas e informes, pero en canto se definen en forma de pensamento ou idea estamos a utilizar a linguaxe para facelo, de aí que discrepe cando dis que "!a linguaxe é incapaz de traducir toda esa construcción do pensamento" En canto é pensamento é linguaxe, coido que o que querías expresar é que tes intuicións inefables que se che pasan pola cabeza..., meu neno; as mulleres escritoras que tiveron que tomar prestada a linguaxe masculina para elaborara súa obra hai xa máis dun século que levan sentindo eso mesmo.
Pero que che quede claro, un pensamento é linguaxe. Calquera outra coousa que non poidas verbalizar todavía non o é aínda que cho pareza..., son outras cousas, probablemente moito máis ricas e interesantes de traballar no campo literario.
Ah, e por certo, non quero quedar de pedante semellando que lin o que non lin, pero é que nunca lin nada de Wittgenstein. O dito ese aparece na taza na que almorzo todas as mañás..., e as veces quedo mirando pra ela mentres as neuronas van sendo vareadas pola cafeína..., e máis dunha vez teño elaborado miles de etroías ao respecto entre a margarina light, e os CornFlakes do Galo de Barcelos.
Non me propoño desmontar a filosofía de Wittgenstein. Cando menos, non sen lela antes!
Pero eu podo garantizarche que as miñas construcións poéticas virtuais inclúen intuicións, sensacións e texturas que non sei se non se pode pero seguro que eu non sei traducir en palabras.
Xa que logo, se eu podo construílas na cabeza e non son quen de poñelas en palabras, ben Wittgenstein está errado, ben a súa teoría non se aplica neste caso, ben non vén a conto.
Pero insisto en que teño que lelo antes de seguir por esta vía.
É evidente que coincidimos no fondo do asunto:
Hai "cousas" que non é posible expresar con palabras, e que, cando menos, ás veces alguén ten a fortuna de verbalizar achegándose o máis posible ao reflexo total desas "cousas".
Pero é que ademáis o-a escritor-a que pensa que conseguíu achegarse o máis posible ao que realmente quería expresar ten que contar co segundo momento da creación que supón a lectura. Xa non me refiro a dos demáis, que evidentemente farán a súa interpretación personal do texto acadara este ou non esa intención de cercanía total ao que o seu-súa creador-a quería expresar. O-a lector-a entenderá e sentirá calquera outra cousa distinta á "verdadeira" intención orixinal.
Refírome a lectura dos propios textos, non inmediatamente, senón despois de deixalos reposar un tempo no esquezo, ou ben a de tentar rematar un texto comezado días atrás. É moi probable que non sexamos quen de reengancharnos exactamente coa intuición, sensación, virtualidade de entón. Farémolo, ao meu xuizo, so de xeito aproximado, pode que moi aproximado, pero non exacto.
Claro que a linguaxe ten limitacións para expresar conceptos, pero paradóxicamente tamén ten a posibilidade de expresar a multiplicidade de sentidos que cada lecto-a pódelle dar a calquera fragmento, exento xa do seu cordón umbilical co-a seu-súa creador-a.
Para cado disfrutaremos de MIRAR PARA OUTRO LADO II?
Nin idea de cando virá a próxima.
Polo de agora, esta ollada para outro lado está a darme moito que pensar.
Nunca te sucedeu que lendo calquera texto, ou mellor dito, non calquera texto, senón un moi bo texto, de súpeto atopas expresado en palabras, nítidamente, limpamente, cunha exactitude e beleza inimaxinables, xustamente esa idea que tantas veces se che ten pasado polos miolos.
Fode, eh! Moitas veces... mira que fode! Porque o-a autor-a te deixa abraiado e case sen respiración cando ao mesmo tempo vas sentindo unha incontrolable envexa, sana pero un bocadiño amarga. Case (e mira ti que parvada) como se che roubaran esas palaras que realmente sempre foran túas, pero que de algún xeito alguén se che adiantou para utilizalas...
A min tenme sucedido iso en contadas ocasións, pero sorprendentemente sempre co-as mesmo-as autore-as (serás as "afinidades selectivas") Unha delas é MARGUERITE YOURCENAR, no seu "Alexis", ou nas tan nombradas "Memorias de Adriano".
¿Pode ser que entón a linguaxe si que poida expresar esas ideas que parecen inefables con total exactitude?
Sseguimos a agardar...
Cito:
«Óese decote dicir a algúns que teñen na mente moitos e importantes pensamentos, pero que non os dan expresado. En realidade, se realmentete os tivesen, acuñaríanos en palabras fermosas e resonantes e, por conseguinte, expresaríanos. Se no acto de expresalos, aqueles pensamentos parecen esvaecer ou redúcense a pobres e escasos, é, simplemente, que non existían ou que eran xustamente escasos e pobres.»
B. Croce, Estética (citado por R. Bodei, La forma de lo bello. Visor, col. La balsa de la medusa, 1998. A tradución do español é miña)
De facerlle caso a Croce non só eu, todos os produtores de arte cun mínimo sentido crítico deberían deixalo e dedicarse a outra cousa.
Ademais, este fragmento constrúese dende a posición mesma do autor, ignorando o proceso de reconstrucións que significa o diálogo do obxecto artístico co receptor, quer dicir, as creacións que das creacións se producen. Aquilo que apuntaba "aisa" un pouco máis arriba.
Dubido que exista o escritor, o pintor, o músico que quede completamente satisfeito do resultado do seu traballo (desconfiaría de quen tal cousa afirmase). Porén, existen moitos receptores (lectores, oíntes, visitantes de museos) que experimentan unha sensación de totalidade ao se enfrontaren cunha desas obras de arte.
Como medir, xa que logo, o éxito da construción do obxecto artístico. Parece evidente (polo dito ata o de agora) que non se pode facer a partir das imaxes previas, virtuais, construídas na mente do artista. Probabelmente o resultado sexa aquel que é capaz de resolver o espectador. (Supoño que a ninguén se lle ocorrerá preguntarse aquí se existe a obra de arte sen o espectador: non existe.)
Pero a recepción do espectador sempre é posterior á finalización do proceso produtivo, polo que ese baremo non serve ao autor para resolver a validez do obxecto.
Dúas conclusións para esta parte da reflexión: a primeira é que a decisión sobre o éxito da construción do obxecto artístico debe incluír, probabelmente, unha dose importante de intuición. A segunda é que todo isto ten que ver só lateralmente coa cuestión inicial sobre as limitacións das linguaxes.
Enviar um comentário
<< Voltar